Hoe slecht is een slechte job? Karen Van Aerden (VUB) zocht het uit. Ze heeft net een doctoraat ingeblikt over precaire jobs en gezondheid. Ze stelde een verband vast tussen gezondheidsklachten en flexibel werken. Voor Verbetering Vatbaar zocht haar op voor een interview.
Wat is precaire tewerkstelling? Wat zijn nu precies slechte jobs?
Dat is niet evident want er zijn verschillende definities in de literatuur. We wilden een definitie die zo dicht mogelijk ligt bij hoe mensen echt werken. We zijn vertrokken van de standaard arbeidsverhouding. Arbeid binnen een strik en gereguleerd kader zoals dat na de WO II bestond. Regels over werkuren, overleg en inspraak, vast contract, training en degelijke verloning maakten hier onderdeel van uit. Op basis hiervan hebben we gekeken hoe jobs vandaag daar van afwijken. Flexibiliteit gaat verder dan alleen werkuren. Hoe meer de jobs afwijken van de standaardarbeidsverhouding hoe precairder.
Je vertrekt dus vanuit het perspectief van de werknemer en hoe die flexibiliteit ervaart?
We kijken bijvoorbeeld of de flexibiliteit van de werknemer vertrekt of van de werkgever. We kijken of er compensaties voor de flexibiliteit worden gegeven. Flexibiliteit is een breed begrip dat positief kan ingevuld worden bijvoorbeeld door thuiswerk of negatief bijvoorbeeld door gedwongen weekendwerk.
Je hebt dus verschillende job types gedefinieerd?
Jazeker. Instrumentele jobs zijn zo ongeveer als standaard jobs maar zonder inspraak op de werkvloer, zonder training maar wel met deftige uren en job zekerheid.
Portfoliojobs, high end jobs, zijn vaak goed betaald en met veel verantwoordelijkheid, maar kennen bijvoorbeeld veel overuren op vrijwillige basis.
Verder zijn er twee type precaire jobs. De fulltime jobs met slechte verloning, weinig inspraak en weinig jobzekerheid en de onvrijwillig deeltijdse jobs zonder doorgroeiperspectief.
Waarom vind je veel vrouwen en jongeren terug in deze precaire jobs.
Vrouwen werken traditioneel in sectoren met precaire deeltijdse contracten. Jongeren hebben minder kans op de standaard- en portfoliejobs. Dat heeft natuurlijk ook te maken met het feit dat jongeren niet altijd direct hun volledig potentieel ontwikkelen.
Dus hoe precairder het werk hoe meer gezondheidsklachten de werknemer zelf aangaf. Hoe moeilijker de werktijden en hoe meer eisen er aan de werknemer worden gesteld hoe minder de werknemers het zagen zitten om te werken tot de pensioenleeftijd.
Wat is de invloed van deze precaire jobs op gezondheid?
In de bevraging waarop we ons baseerden gingen we een aantal relevante parameters na. Job tevredenheid, algemene gezondheid, mentaal welzijn en of ze hun job gaan kunnen volhouden tot 65 jaar. Hoe meer de tewerkstelling afwijkt van de standaard job hoe slechter de resultaten. Dus hoe precairder het werk hoe meer gezondheidsklachten de werknemer zelf aangaf. Hoe moeilijker de werktijden en hoe meer eisen er aan de werknemer worden gesteld hoe minder de werknemers het zagen zitten om te werken tot de pensioenleeftijd.
Het is dus geen goede evolutie dat de flexibiliteit uitbreidt?
We zien dat er heel veel flexibiliteit wordt opgelegd vanuit de politiek maar dat de “security”, de sociale zekerheid zeg maar, die deze werknemers een veilig vangnet zouden moeten geven, wordt afgebouwd. Er is van security minder en minder sprake terwijl de flexibiliteit wordt uitgebreid. Als we van mensen verwachten dat ze flexibel zijn dan moet de sociale zekerheid hierop aangepast worden wat vandaag niet gebeurt. Niet iedereen wint bij de flexibilisering. De mensen met minder gegeerde capaciteiten op de arbeidsmarkt zijn de dupe van deze uitbereiding.
Hoe zit het tegenover de buurlanden?
België had een strikte regulering die niet in snel tempo is afgebouwd. Dit heeft grotendeels te maken met het hoge aantal vakbondsleden, er is in België een hoge syndicalisatiegraad. Er is geen vrij spel om alles te flexibiliseren. De Duitse mini-jobs zijn gelukkig nog niet in België doorgevoerd. Toch volgt België ook de Europese tendens van meer flexibiliteit en minder bescherming.
Vakbonden moeten de solidariteit tussen de verschillende werknemerscategorieën in stand houden.
Welke tips zou je kunnen geven aan vakbonden om deze precaire tewerkstelling aan te pakken.
Er is een grote onrechtvaardigheid , het is niet voor iedereen vanzelfsprekend om een kwaliteitsvolle job te vinden. Werknemers in precaire jobs offeren letterlijk hun gezondheid op voor hun job. Dit zijn mensen die eerlijk hun loon willen verdienen maar hier eigenlijk de kans niet toe hebben. Dit is onrechtvaardig, deze werknemers verdienen beter en hebben niet voor hun slechtere positie op de arbeidsmarkt gekozen. Vakbonden moeten de solidariteit tussen de verschillende werknemerscategorieën in stand houden.
En naar beleidsmakers?
Het flexibiliteitsverhaal is niet voor iedereen een win/win. Zonder aanpassingen zal de kloof tussen arm en rijk alleen maar vergroten. De haves kunnen genieten van de flexibiliteit de have nots zullen extra flexibiliteit opgelegd worden. De overheid moet een beschermend kader bieden in plaats van extra flexibiliteit op te leggen. Het gaat tenslotte over de werknemers hun gezondheid.
Wat verraste je?
De omvang van het aantal precaire jobs. 16,5 % van de tewerkstelling in België is precair en dit is toch niet min. In de EU ligt het gemiddelde op 29%. Het ligt hoog omdat er ook wat landen in zitten zoals Bulgarije en Roemenië. Ondanks het hoge Europees gemiddelde verschoot ik er we van dat in België toch 16,5 % van de jobs niet kwalitatief zijn en dit ondanks onze welvaart. We moeten ons dus niet te veel op de borst kloppen.