Haalt Wet Peeters de mosterd bij de loi travail uit Frankrijk?

Een flauwe en onopgemerkte tweet. Meer moeten we er niet van maken. Tussen het geweld aan contrasterende meningen, snedige opmerkingen, creatieve memes en leuke cartoons, stond daar de grijze tweet van Kris Peeters. Een wat donkere en onscherpe foto van hemzelf en een dame. Wie de foto heeft genomen weten we niet. De dame op de foto is Myriam El Khomri, de Franse minister van werk. Kris Peeters spreekt in de tweet over een interessant onderhoud met zijn Franse collega.

Entretien inspirant avec la ministre du travail en FR @MyriamElKhomri concernant réforme #LoiTravail #Paris
– Kris Peeters @Peeters_Kris1

Minister El Khomri beleefde op dat moment niet de gemakkelijkste periode van haar ministerschap. Haar – in de twittertaal van Kris Peeters – #loitravail wordt ook wel de Wet El Khomri genoemd. Het is een project dat de Franse arbeidsmarkt flexibeler maakt en de invloed van de Franse vakbonden inperkt. De Wet El Khomri roept enorm veel protest op in Frankrijk. Een aantal belangrijke wapenfeiten waren het gevolg:

• staking in 16 kerncentrales met verminderde productie tot gevolg
• stakingen in verschillende Franse luchthavens
• 1 358 000 handtekeningen voor de petitie “loi travail, non merci”
• 4000 tankstations drooggezet
• 896 protestanten in voorhechtenis

Het is veilig om aan te nemen dat mevrouw El Khomri de heer Peeters niet had uitgenodigd om zijn advies te krijgen. De taal en bewoording van de tweet doen ook vermoeden dat Kris Peeters de ontmoeting vooral zelf de moeite vond (“entretien inspirant”). Toevallig kwam Kris Peeters enkele weken later op de proppen met een eigen project: de Wet Peeters. Heeft hij de mosterd gehaald bij z’n Franse collega? Wat kunnen we daar uit leren?

Rol van het sociaal overleg en van de vakbondsorganisaties

Beide wetten zijn erop gericht om het sociaal overleg en de vakorganisaties zoveel mogelijk te omzeilen. In de Wet El Khomri wordt er bijvoorbeeld voorzien in een bedrijfsreferendum. Als de beslissing van dat referendum gunstig is voor de werkgever heeft hij het akkoord van de vakbonden niet meer nodig om maatregelen in te voeren. De stap waarbij de vakbonden eerst met kennis van zaken onderhandelen voor iets wordt voorgelegd aan het personeel wordt zo vermeden. De bedoeling is natuurlijk dat de werkgever minder toegevingen zou moeten doen. Als we kijken naar de flexibiliteit van de Wet Peeters stellen we vast dat het leeuwendeel van de zaken die in de wet staan nu ook al mogelijk is. Als het over invoeren van flexibiliteit gaat, is er vandaag steeds akkoord tussen vakbonden en werkgever(s) nodig. Als de Wet Peeters wordt ingevoerd heeft de werkgever de vakbonden niet meer nodig heeft om bijvoorbeeld de arbeidstijd op jaarbasis te berekenen.

Hiërarchie van de rechtsbronnen

Het principe van de hiërarchie van de rechtsbronnen bestaat zowel in België als in Frankrijk. Volgens dit principe kunnen in het sociaal overleg beslissingen worden genomen op drie niveaus: voor (1) het hele land, (2) de sector of (3) de onderneming. Volgens het principe kunnen vakbonden en werkgevers op een lager niveau geen minder gunstige afspraken maken dan op een hoger niveau. Het grote voordeel van dit principe is dat de concurrentie tussen ondernemingen uit dezelfde sector niet kan leiden tot de afbraak van arbeidsvoorwaarden. Het speelveld is voor allen hetzelfde. Dezelfde minimumvoorwaarden moeten gerespecteerd worden tussen alle spelers in dezelfde sector.

Zowel de Wet El Khomri als de Wet Peeters laten op verschillende punten dit principe los. De wet wordt dan suppletief: enkel van toepassing als er geen andere afspraken zijn. Dit is een enorm probleem omdat werknemers zo worden blootgesteld aan patronale chantage. De werkgever kan dreigen met delokalisatie, ontslagen en zelfs sluiting als de werknemers niet bereid zijn in te leveren. Voor elk punt waarvoor de hiërarchie van de rechtsbronnen wordt losgelaten zien we een versnelling van de afbraak van de sociale voorwaarden.

Hoewel het een technisch punt is, is het een grote verdienste van de Franse vakbeweging om het besef hierrond bij te brengen bij het grote publiek.

Work-life balance

We kennen allemaal wel iemand in burn-out of thuis met een depressie. De steeds toenemende werkdruk is een factor die daar een belangrijke rol in speelt. We moeten werken aan een betere work-life balance. Zowel bij de Wet El Khomri als bij de Wet Peeters is er sprake van schuldig verzuim. Hoewel er woordendienst wordt bewezen aan het belang van een evenwicht tussen werk en privé leiden alle maatregelen tot een hogere druk op werknemers.

Zowel de Wet El Khomri als de Wet Peeters zorgen er de facto voor dat we meer zullen werken dan voorheen. Beide wetten doen dit door het presteren van overuren te promoten (in plaats van aanwervingen). De overuren moeten niet noodzakelijk gerecupereerd worden, maar kunnen gemakkelijker opgespaard (cf. “loopbaanrekening” in de Wet Peeters) of uitbetaald worden. De uurroosters worden ook (nog) flexibeler waardoor de werkgever in functie van de drukke periodes op het werk. De werknemer zit aan de keerzijde van deze medaille. Hij moet meer beschikbaar zijn om de overuren of flexibele uren te kunnen opvangen.

Twee handen op één buik

Het is duidelijk dat er een verstandhouding is tussen de twee ministers van werk en dat Kris Peeters zich inspireerde op het werk van zijn collega. Knip- en plakwerk is het dan weer niet. De inspiratie voor de beide wetten komt er na talloze aanbevelingen van de EU-instituties. De EU ijvert voor drastische arbeidsmarkthervormingen volgens neoliberale principes. Gelijkaardige hervormingen hebben we gezien in Groot-Brittannië, Italië, Spanje en Duitsland. Het gevolg was telkens een arbeidsmarkt met minder zekerheid en slechtere arbeidsvoorwaarden.