“They made us too smart, too quick and too many. We are suffering for the mistakes they made because when the end comes, all that will be left is us.” zegt een robot uit de film Artificial Intelligence (“A.I.”) van Steven Spielberg.
Zo’n vaart zal het nog niet meteen lopen, maar toch, hoe lang is het geleden dat we nog een bankkantoor zijn binnengestapt (om een andere reden dan gewoon geld uit de muur te halen weliswaar)? En is het niet gemakkelijk dat we dat blauwe kleedje dat we moeten dragen op een huwelijk niet even snel ’s avonds vanuit de zetel kunnen kiezen en bestellen? Dan kunnen we het immers ook nog eens thuis passen wanneer we daar zin in hebben (en desnoods zelfs nog gratis terugsturen) in plaats van de bus te nemen of in de file te gaan staan op weg naar de grootste winkelstraat van de stad.
Ook Jorien schreef er al over in haar stuk ‘Self service versus top service’: alles moet vandaag snel en gemakkelijk zijn en dus liefst digitaal. Sociaal contact is van minder belang. Is dat beter? Misschien. Voelt iedereen zich daar goed bij? Waarschijnlijk niet. Is die digitalisering van onze maatschappij nog terug te draaien? Waarschijnlijk ook niet. Dus kunnen we er maar beter het beste van maken want het huidige maatschappijmodel is nog wel voor verbetering vatbaar.
Wanneer we er massaal voor kiezen om digitaal te gaan leven, moeten we er ons ook van bewust zijn dat dit een veranderende maatschappij met zich meebrengt. Heel veel jobs die nu nog bestaan, zullen binnenkort overbodig worden en het is nog maar de vraag of er evenveel jobs zullen bijkomen. Wat wel vast staat is dat er hierdoor ook andere, maar wel gespecialiseerdere jobs, zullen ontstaan.
De keuze voor een meer geautomatiseerde samenleving, waarin we liever snel de zelfscanner nemen dan even aan te schuiven bij de kassierster van de supermarkt, staat volgens mij haaks op het eisen van meer jobs. En dit gaat veel verder dan enkel het tewerkstellingsbeleid. Op dit moment leven we in een maatschappij waarin onze sociale zekerheid en onze welvaart bijna enkel gefinancierd worden door die jobs. Jobs die er binnenkort niet meer gaan zijn. Misschien kan het geld beter gehaald worden bij de vermogens of het kapitaal waar het binnenkort nog wél zal zitten.
Waarom gebruiken we die digitalisering niet gewoon als een positief verhaal en dan niet enkel in ons dagelijks leven. Het is bijna te gek voor woorden, maar aan de ene kant staan duizenden werklozen te popelen voor een job en aan de andere kant moeten duizenden mensen beroep doen op onze sociale zekerheid omdat ze door hun veeleisende job een burn-out hebben. Er heerst een totale mismatch op dat vlak.
Waarom gebruiken we de digitalisering niet om meer kwaliteitsvol werk te bieden, om mensen te (her)scholen of te begeleiden naar een job, om arbeid te herverdelen zodat mensen terug een betere work-life balance krijgen. Als we vandaag in de krant lezen dat zelfs jongeren er meer en meer voor kiezen om vier/vijfde te gaan werken, lijkt het mij hoog tijd om onze huidige maatschappij eens te herdenken en verder dan vandaag en morgen. 500 jaar nadat Thomas More dat deed in zijn boek “Utopia”, lijkt me dit het ideale moment.